Damnatio memoriae w europejskiej kulturze politycznej

Prezentowany tom studiów jest wynikiem współpracy naukowej pomiędzy Instytutem Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie oraz Instytutem Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego przy wsparciu Urzędu Miasta Szczecin i Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego.

Publikacja została poświęcona specyficznemu zjawisku występującemu od wieków w europejskiej kulturze politycznej – damnatio memoriae (skazanie na niepamięć). Choć zbiór procedur związanych z potępianiem pamięci zawdzięczamy starożytnemu Rzymowi, to sam termin powstał w okresie nowożytnym, a damnatio memoriae w różnych formach funkcjonuje do dziś. Teksty autorów – choć pozornie niepowiązane ze sobą tematycznie, dotyczące różnych epok, osób i wydarzeń – w istocie udowadniają uniwersalność antycznej konstrukcji prawnej, ukazując jej różnorodne formy i zastosowania.

Rozważania łączy motyw dyskusji wokół różnych rodzajów pamięci: historycznej, społecznej, indywidualnej, oficjalnej, „znacjonalizowanej”, „zawłaszczonej” i przede wszystkim tej „zabronionej”, skazanej i kontrowersyjnej. Autorzy ukazują różne przykłady damnatio memoriae, podając ich przyczyny, próbują jednocześnie odtworzyć procesy zmian, manipulacji i wypierania ze zbiorowej pamięci niepożądanych wydarzeń, bohaterów czy symboli. Ponieważ zjawiska te zachodzą najczęściej z pobudek politycznych, związanych z potrzebą legitymizacji określonej władzy lub utylitarną kreacją wizerunku danego społeczeństwa, tym samym czytelnik może zaobserwować odwieczny pojedynek władza vs. pamięć, którego skutki – zwłaszcza jeśli towarzyszy im przyzwolenie społeczne − nie pozostają obojętne również wobec historiografii.