Райкан Шүкүбеков "Өмүрү чыгармачылыгы 100 жашта"

Слайд #1

Райкан
Шүкүрбеков
100 жашта
(1913-1962)

Слайд #2

Таланттуу сатирик акын, драматург жана чебер кортормочу Райкан Шүкүрбеков 1913-жылы Талас үрүүнүндүгү Ак-Чий деген жерде туулган.
1929-жылы ал Фрунзедеги азыркы (Бишкекке) педагогикалык техникумга келип кирет. Ушул эле жылы анын “Жаркынай” аттуу тунгуч аңгемеси “Жаңы маданият жолунда” журналына басылат.
Р. Шүкүрбеков 1933-жылы кыргыз драма театрына артист болуп кирет. Бир жылдан кийин бул театрдын сахнасында анын “Күрүш” деген күп актылуу пьесасы коюлат.

Слайд #3

Слайд #4

Кыска убакыттын ичинде Р.Шүкүрбеков “Бейит арасында”, “Айдар”, “Жапалак жатпасов” пьесаларын жазат. Алар үз убагында театр сахналарында ийгилик менен жүргүн.
Р.Шүкүрбеков 1937-жылы Советтик армияга чакырылып, Ата мекендик согушта немецтик баскынчыларга каршы күрүшкү катышат. 1943-жылы оор жарадар болуп, демоблизацияланат.

Слайд #5

Слайд #6

Чыгармачылык ишин согуштан кийинки мезгилде үрчүттү. “Эки дос”, “Жашыл токой”, “Менин айылым”, “Жакшынын шарапаты”, “Акындын үмүтү”, сыяктуу драма, комедиялар жазды. Кыргыз жана орус тилдеринде “Ырлар жана тамсилдер”, “Ала-Тоо жаңырыгы” аттуу жыйнактарын чыгарды. А.С. Грибоевдин “Акылдан азабын”, А.И. Крыловдун тамсилдерин, Фирдоусинин, Шиллер менен Мольердин чыгармаларын которду.

Слайд #7

Кыргыз адабияты менен искусствосун үнүктүрүүдүгү сиңирген эмгеги үчүн Р.Шүкүрбеков Эмгек Кызыл Туу ордени, бир нече медалдар менен сыйланган.

Слайд #8

Ала – Тоо
Ала-Тоо - биз термелген бешигибиз,
Дүйнүгү ачып кирген эшигибиз.
Ала-Тоо, күндү күрсүң күндү кызык,
Күзүңү бүгүнкүдүн эртең ысык.
Ала-Тоо, бизге бирдей кышы-жайың,
Сулуусуң жылдар аттап үткүн сайын.
Ала-Тоо- үмүрүмдүн гүлдүү багы,
Ала-Тоо кечегиден бүгүн жаңы.
Сапар тартсам ар дайым кылчактаймын,
Өзүң мнен бирге бүткүн жүрөк каны.
 

Слайд #9

Суу үстүндө термелип Ак куу уктайт
Өмүрү күлбөгөндөй тоонун өңү,
Тоңбогон ошондо да Ысык-Көлү,
Калкалайт карт Ала-Тоо кой короону,
Жибербей ышкырса да кыштын жели.
Көк жашаң, гүл жалбырак арбын млга,
Малчынын мындай кезде чачкан чөбү.

Слайд #10

Кетпеген –
Кышы – жайы берекени.
Ысык –Көл өйдө-төмөн толкуйт жүрүп,
Өзүнүн өзгөрүлбөс күчүн билип.
Суу үстүндө термелип аккуу уктайт.

Слайд #11

Райкан Шүкүрбековдун чыгармалары.
Повести: 1936-жылы “Тоо элинин баатыры” Самаркандда басылган.
Ырлары : “Ала-Тоо”, “Алты каз”, “Чоң кыштак”, “Жазуучунун досу”, “Ойлоп тапкын”, “Кетет оюң”, “Талас суусу”, “Малчынын үйү”, “Койчунун ити”, “Элибиздин багы”, “Орус тили”, “Волга”, “Дзержинский көчөсү”, “Ысык-Көлдүн куму”, “Бала чак”, “Балдар адабияты”, “Жети-Өгүз” ж.б.

Слайд #12

Слайд #13

Пьесалары: “Кек” 1944-ж, 1948-жылдары“Менин айлым”, “Жашыл токой”, “Өрөөндөгү нур”, “Жакшынын шарапаты”, “Күрөш” 1935-жыл, “Бейит арасында”, “Жапалак Жатпасов”. “Эки дос” , “Унута электер уяалбайт” , “Акындын үмүтү” ж.б.

Слайд #14

Котормолору: Грибоедовдун “Акылдан азап”, А. Крыловдун “Тамсилдерин”, Шиллердин “Жүзүкаралык жана сүйүү” пьесасын, Фирдоусинин “Шахнаме” ж.б.

Слайд #15

Слайд #16

Тамсилдери: 1974-ж, “Карышкыр мене козу”, “Маймыл менен көз айнек”, “Ийнелик менен кумурска”, “Дыйкан менен малай”,”Карганын балапаны”, “Эшек менен булбул”, “Чочко”, , “Аккуу, жаян жана рак”, “Кезгинчи менен аюу”, “Чал мнен ажал”, “Ач көз менен тоок”, “Түлкү мнен жүзүм”, “Эмгекчи аюу”, “Түлкү менен эшек”.

Слайд #17

Балдар адабияты: “Эки бөжөк”, “Карга”, “Иттин жомогу”, “Кыргыз тоосунда”, “Түлкү менен теке” деген китептери жарык көргөн.

Слайд #18

Слайд #19

Замандаштарынын жазмалары Райкан Шүкүрбеков жөнүндө
Байдылда Сарногоев:
Сөз сүйлөөр кезде ойлонуп,
Сөз башын солго кыйшайткан.
Куйкумдуу сөздү курч айткан,
Сөөгү жок эттей сулп айткан.
Күтпөгөн жерден күлдүрүп,
Күлбөстүн тиши ырсайткан.
Эл, жер – деп дайым тилеги,
Эл, жер – деп соккон жүрөгү.

Слайд #20

Кыргыз арасындапоэзиядан дасторконго чейин, таасын айтуудан тамашага чейинсөз жүргөн жерде элитасы менен да, карапайымы мененда, адиси менен да өз нускасын бузбай шыр эле эркин аралашып жандуу баарлашып кете берчү бир жагынан, таламдаш, көп жагынан тагдырлаш үч чоң талант бар. Элдин көңүлүндө эрке сүймөнчүк болуп алышкан нукура ЭЛ АКЫНДАРЫ – МИДИН, РАЙКАН, БАЙДЫЛДА. үчөөнө тең эң жогорку ардак наамды калайык өзү берип алган, ар биринин өз-өзүнчө үлкөн дүйнөлөрү бар кайталангыз кара таланттар.